Mặt tối của ân xá: Quyền lực Tổng thống hay công cụ bao che?

Lâm Trực@

Hà Nội, 23/1/2025 – Trong những giờ phút cuối cùng trước khi rời Nhà Trắng, Tổng thống mãn nhiệm Joe Biden đã thực hiện một động thái gây tranh cãi sâu sắc: ban hành lệnh ân xá phòng ngừa cho một loạt các cá nhân liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến chính quyền của ông. Hành động này không chỉ đánh dấu một tiền lệ chưa từng có trong lịch sử Mỹ mà còn dấy lên làn sóng phản đối dữ dội về tính hợp pháp và đạo đức đằng sau quyết định đó. Liệu đây là sự vận dụng quyền lực hợp hiến, hay đơn giản là một công cụ để bảo vệ những lợi ích nhóm?

Trong số những người được ân xá, cái tên Anthony Fauci, cố vấn y tế lâu năm của chính quyền Mỹ, nổi bật hơn cả. Nhân vật này, từng được coi là biểu tượng của khoa học trong đại dịch COVID-19, nay lại đối mặt với hàng loạt cáo buộc liên quan đến những quyết định được cho là sai lầm, gây hậu quả nghiêm trọng đến hàng triệu người trên khắp thế giới. Những khuyến nghị của ông về các biện pháp phong tỏa, cách ly và sử dụng thuốc Remdesivir đã nhận nhiều chỉ trích. Dư luận phẫn nộ không chỉ bởi những quyết định mang tính độc đoán của ông mà còn bởi những mâu thuẫn lợi ích tiềm tàng giữa các chính sách y tế được ban hành và nguồn gốc tài chính của những loại thuốc mà Fauci ủng hộ. Đối với không ít người, ông không phải là vị anh hùng y tế mà là kẻ đứng sau một trong những giai đoạn hỗn loạn nhất của nhân loại.

Đáng chú ý, các lệnh ân xá này được đưa ra ngay cả khi chưa có bất kỳ cuộc điều tra hay xét xử nào diễn ra. Điều này tạo nên một sự bất công hiển nhiên: người được ân xá, về mặt pháp lý, thừa nhận ngầm rằng họ đã có hành vi sai trái, nhưng lại được bảo đảm miễn trừ hoàn toàn trách nhiệm pháp lý trong tương lai. Quyền lực ân xá vốn được thiết kế để thể hiện lòng nhân đạo của người lãnh đạo đất nước, giờ đây bị lợi dụng để phục vụ cho mục tiêu chính trị và bảo vệ phe cánh. Thượng nghị sĩ Eric Schmitt thẳng thừng chỉ trích rằng Biden đã đạp đổ mọi chuẩn mực hiến pháp, chỉ để giữ cho bộ máy của mình và những lợi ích nhóm đứng sau không phải chịu trách nhiệm.

Một phần dư luận đặt ra câu hỏi: tại sao lại có những lệnh ân xá kỳ quái như vậy? Có lẽ vì họ lo sợ rằng khi chính quyền mới lên nắm quyền, cụ thể là dưới sự lãnh đạo của Donald Trump, mọi bí mật sẽ bị phơi bày. Chính Trump, trong các cuộc phát biểu của mình, đã không ít lần cam kết sẽ đưa những nhân vật như Fauci hoặc Bill Gates – người đang đối mặt với các vụ kiện liên quan đến chiến dịch vaccine COVID-19 tại châu Âu – ra ánh sáng công lý. Theo Trump, những lệnh ân xá của Biden chẳng khác gì một nỗ lực tuyệt vọng để che đậy cho những hành vi phạm pháp và thất bại trong quá khứ.

Tuy nhiên, không thể bỏ qua một thực tế rằng quyền ân xá của Tổng thống Mỹ vốn là một công cụ mạnh mẽ và đầy tranh cãi. Hiến pháp không cho phép ân xá cho những hành động chưa được pháp luật công nhận là tội phạm, nhưng Biden đã vượt qua cả giới hạn đó. Ông ban hành lệnh ân xá không dựa trên kết quả điều tra hay xét xử nào, mà đơn giản chỉ để bảo vệ những cá nhân và nhóm lợi ích cụ thể. Điều này không chỉ làm suy yếu niềm tin của người dân vào hệ thống tư pháp mà còn để lại những hậu quả lâu dài về mặt chính trị, xã hội và đạo đức.

Biden, với vai trò tổng thống, có thể bảo vệ rằng hành động của mình nhằm tránh những rắc rối pháp lý tiềm tàng hoặc bảo vệ lợi ích quốc gia. Tuy nhiên, khi những cá nhân được ân xá bị cáo buộc có hành vi tổn hại đến hàng triệu người, khó lòng biện minh rằng đây là một biểu hiện của lòng nhân từ. Công luận cần lời giải thích rõ ràng về lý do và động cơ thực sự đằng sau những lệnh ân xá này.

Từ góc nhìn lịch sử, hầu hết các tổng thống Mỹ trước đây sử dụng quyền ân xá để điều chỉnh sai lầm trong xét xử hoặc trao cơ hội phục hồi danh dự cho những người dân thường. Ngược lại, Biden dùng quyền ân xá như một công cụ chính trị nhằm loại bỏ rủi ro pháp lý cho các đồng minh của mình. Hành động này không chỉ làm lu mờ những giá trị cơ bản của hệ thống pháp luật mà còn đặt ra câu hỏi về tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của chính quyền.

Dưới thời kỳ của Trump, các chính sách y tế và cách ứng phó với đại dịch được định hình bởi những ý kiến khoa học đa dạng và không ngại thách thức những chuẩn mực cũ. Ông từng khuyến nghị sử dụng những loại thuốc như ký-ninh hay Ivermectin – cả hai đều rẻ tiền và có lịch sử dài về tính hiệu quả. Nhưng những khuyến cáo này nhanh chóng bị bác bỏ bởi Fauci và nhóm của ông, những người ủng hộ các liệu pháp đắt đỏ và ít hiệu quả hơn. Có lẽ, chính mâu thuẫn này đã dẫn đến việc Trump kiên quyết truy tố Fauci, bất chấp mọi trở ngại từ hệ thống chính trị và pháp luật phức tạp.

Những diễn biến này để lại cho nước Mỹ một bài học sâu sắc. Sự lạm dụng quyền lực, bất kể dưới hình thức nào, đều sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng và lâu dài. Những cá nhân được bảo vệ bởi quyền lực không thể mãi mãi thoát khỏi công lý. Quyền ân xá – nếu không được sử dụng đúng cách – có thể trở thành công cụ để phá hoại hệ thống luật pháp và hủy hoại niềm tin của người dân vào chính quyền.

Trump đã khẳng định ông không công nhận những lệnh ân xá “gian lận” và cam kết sẽ đưa tất cả tội phạm ra trước công lý. Bằng những bước đi táo bạo và quyết đoán, Trump hứa hẹn rằng không ai – dù đứng ở vị trí nào – có thể đứng trên pháp luật. Hành động quyết liệt của ông, dù gây tranh cãi, vẫn là một lời nhắc nhở rằng công lý luôn cần phải thắng thế, và những người đứng đầu chính quyền phải chịu trách nhiệm về hành động của mình.