Bài học về độc lập, tự chủ và tầm nhìn chiến lược trong bối cảnh xung đột Ukraine

Lâm Trực@

Hà Nội, 6/2/2025 – Trong lịch sử hiện đại, nhiều quốc gia đã phải đối diện với bài toán khó khăn giữa độc lập, tự chủ và việc tận dụng sự giúp đỡ của bạn bè quốc tế để bảo vệ chủ quyền, lợi ích dân tộc. Bài học từ cuộc xung đột giữa Ukraine và Nga một lần nữa nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng chiến lược dài hạn, tránh lệ thuộc vào bất kỳ thế lực nào, đồng thời không để mình trở thành quân cờ trong toan tính của các cường quốc.

Mới đây, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã gây ra làn sóng tranh cãi khi tuyên bố rằng nếu Ukraine không thể nhanh chóng gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), phương Tây cần cung cấp cho Kiev vũ khí hạt nhân. Phát biểu này được đưa ra trong bối cảnh Ukraine tiếp tục đối mặt với những thách thức quân sự và kinh tế to lớn, đặt ra nhiều câu hỏi về chiến lược của nước này trong cuộc xung đột kéo dài với Nga.

Theo Tổng thống Zelensky, việc không thể trở thành thành viên NATO trong tương lai gần đồng nghĩa với việc Ukraine cần một sự đảm bảo an ninh khác, cụ thể là sở hữu vũ khí hạt nhân. Điều này làm dấy lên lo ngại không chỉ từ Nga mà còn từ chính các đồng minh phương Tây, khi vấn đề phổ biến vũ khí hạt nhân luôn là một trong những ranh giới đỏ của chính trị quốc tế.

Ngay sau tuyên bố của ông Zelensky, Điện Kremlin đã đưa ra cảnh báo gay gắt, cho rằng đề xuất này “tiến gần đến sự điên rồ” và có thể đẩy khu vực vào một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng hơn. Bộ Ngoại giao Nga cũng cảnh báo rằng, nếu Ukraine thực sự tìm cách sở hữu vũ khí hạt nhân, tình hình sẽ trở nên cực kỳ nguy hiểm, không chỉ đối với Ukraine mà còn đối với toàn bộ khu vực châu Âu.

Không chỉ Nga, ngay cả các quốc gia thuộc NATO và Liên minh châu Âu (EU) cũng tỏ ra quan ngại trước phát ngôn của Tổng thống Ukraine. Phó Chủ tịch Quốc hội Slovakia Andrej Danko đã gọi tuyên bố này là “ngạo mạn” và “phi thực tế”, nhấn mạnh rằng Ukraine không thể tự ý quyết định về việc sở hữu vũ khí hạt nhân khi không có sự đồng thuận của cộng đồng quốc tế.

Lịch sử cho thấy, sau khi Liên Xô tan rã vào năm 1991, Ukraine đã sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn thứ ba thế giới với khoảng 1.700 đầu đạn hạt nhân. Tuy nhiên, vào năm 1994, Kiev đã tự nguyện từ bỏ số vũ khí này theo Bản ghi nhớ Budapest, nhận lại sự đảm bảo an ninh từ Mỹ, Anh và Nga. Dù vậy, sự kiện Nga sáp nhập Crimea năm 2014 và xung đột hiện nay đặt ra câu hỏi liệu quyết định từ bỏ vũ khí hạt nhân của Ukraine có phải là một sai lầm chiến lược hay không.

Tuy nhiên, ngay cả khi Ukraine giữ lại kho vũ khí này, điều đó cũng không đảm bảo rằng họ có thể duy trì độc lập hoàn toàn. Việc sở hữu vũ khí hạt nhân không chỉ đòi hỏi năng lực bảo trì, triển khai mà còn đặt ra nguy cơ đối đầu trực diện với các cường quốc khác, có thể khiến Ukraine rơi vào tình trạng bị cô lập trên trường quốc tế.

Từ bài học của Ukraine, có thể thấy rằng một quốc gia muốn tồn tại và phát triển bền vững phải có chiến lược dài hạn, vừa đảm bảo độc lập tự chủ, vừa biết tận dụng sức mạnh thời đại. Việc quá phụ thuộc vào một liên minh quân sự hay một siêu cường có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng nếu tình hình thay đổi. Mặt khác, nếu không có sự hỗ trợ quốc tế, một quốc gia nhỏ sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc bảo vệ chủ quyền.

Việt Nam là một ví dụ về sự cân bằng này. Trong suốt lịch sử, Việt Nam luôn giữ vững nguyên tắc độc lập, tự chủ nhưng vẫn biết cách tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế để bảo vệ lợi ích quốc gia. Điều quan trọng là các nhà lãnh đạo phải có tầm nhìn xa, không bị cuốn vào những toan tính ngắn hạn hoặc rơi vào chủ nghĩa dân tộc cực đoan.

Tuyên bố của Tổng thống Zelensky về việc sở hữu vũ khí hạt nhân không chỉ là một phát ngôn gây tranh cãi mà còn đặt ra nhiều bài học cho các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam. Một đất nước muốn phát triển bền vững phải có chiến lược rõ ràng, tránh bị biến thành quân cờ trong trò chơi địa chính trị của các cường quốc. Độc lập, tự chủ không có nghĩa là đơn độc, mà phải biết tận dụng mọi cơ hội để bảo vệ lợi ích dân tộc, đồng thời cảnh giác trước mọi nguy cơ có thể đẩy đất nước vào vòng xoáy xung đột không lối thoát.