Công lý cho bà Trần Tố Nga: Cuộc chiến vì chính nghĩa

Lâm Trực@

Hà Nội, 22/8/2024 – Vụ kiện của bà Trần Tố Nga chống lại các tập đoàn hóa chất Mỹ là một hành trình đẫm nước mắt và đầy nghị lực, một cuộc chiến không chỉ vì bản thân bà mà còn vì hàng triệu nạn nhân của chất độc da cam tại Việt Nam. Hơn một thập kỷ kiên trì theo đuổi công lý, bà Nga đã chứng minh rằng lương tâm và chính nghĩa có thể vượt qua mọi trở ngại, dù đó là những quyết định tàn nhẫn và vô cảm từ các tập đoàn quyền lực hay chính quyền quốc gia.

Bà Trần Tố Nga phát biểu tại một buổi họp báo. (Ảnh: Nguyễn Thu Hà/TTXVN)

Sinh năm 1942 tại Sóc Trăng, bà Trần Tố Nga là một nạn nhân của chất độc da cam/dioxin. Trong thời kỳ chiến tranh, bà từng là phóng viên Thông tấn xã Giải phóng và đã bị nhiễm chất độc dioxin trong quá trình tác nghiệp. Những hậu quả mà bà phải gánh chịu không chỉ ảnh hưởng đến bản thân, mà còn lan tỏa đến thế hệ con cháu. Con đầu lòng của bà qua đời khi mới 17 tháng tuổi do dị tật tim bẩm sinh, và các con khác của bà cũng phải sống với nhiều bệnh lý nghiêm trọng.

Từ năm 2009, bà Trần Tố Nga đã đứng ra làm chứng tại Tòa án lương tâm quốc tế vì nạn nhân da cam Việt Nam ở Paris. Với sự hỗ trợ của nhiều luật sư và nhà hoạt động xã hội Pháp, bà đã quyết định kiện các công ty hóa chất Mỹ, những kẻ đã cung cấp chất diệt cỏ gây ra thảm họa nhân đạo cho Việt Nam. Mặc dù gặp vô vàn khó khăn và cản trở pháp lý, bà vẫn kiên định theo đuổi vụ kiện, vì bà hiểu rằng cuộc chiến này không chỉ là của riêng mình mà là của toàn bộ những người dân Việt Nam đã và đang chịu đựng nỗi đau do chất độc da cam gây ra.

Tuy nhiên, ngày 22 tháng 8 năm 2024, Tòa Phúc thẩm Paris đã ra phán quyết bác bỏ đơn kiện của bà Trần Tố Nga, một quyết định gây thất vọng và phẫn nộ không chỉ đối với bà mà còn với toàn bộ cộng đồng quốc tế yêu chuộng hòa bình và công lý. Luật sư của bà đã phản đối mạnh mẽ phán quyết này, khẳng định rằng các tập đoàn hóa chất Mỹ đã tự nguyện tham gia vào việc sản xuất và cung cấp chất độc dioxin cho quân đội Mỹ, gây ra hậu quả thảm khốc cho con người và môi trường Việt Nam.

Trong cuộc chiến pháp lý này, bà Trần Tố Nga và đội ngũ luật sư của bà đã đối mặt với sự chống đối mạnh mẽ từ phía các tập đoàn hóa chất và chính quyền Mỹ. Họ viện dẫn quyền “miễn trừ” cho phép một Nhà nước tránh bị truy tố tại tòa án của một quốc gia khác, để từ đó phủi bỏ trách nhiệm đối với những hậu quả mà sản phẩm của họ đã gây ra. Tuy nhiên, điều này chỉ là một cách lẩn trốn trách nhiệm, thể hiện sự vô cảm của Chính phủ và các Tập đoàn hóa chất Mỹ trước nỗi đau của hàng triệu người dân Việt Nam.

Công lý không thể bị bẻ cong bởi quyền lực và tiền bạc. Hành động của các công ty hóa chất Mỹ và sự bao che của Chính phủ Mỹ chỉ là một cách trốn tránh trách nhiệm, nhưng điều đó không thể che giấu được sự thật: họ đã gây ra một thảm họa môi trường và nhân đạo chưa từng có trong lịch sử. Hơn 80 triệu lít chất diệt cỏ, phần lớn là chất da cam/dioxin, đã được rải xuống một phần tư diện tích đất tự nhiên ở miền Trung và miền Nam Việt Nam, gây ra những hậu quả nghiêm trọng mà cho đến nay, gần nửa thế kỷ sau, vẫn còn tồn tại.

Hơn 3 triệu người Việt Nam vẫn đang phải gánh chịu những hậu quả do chất độc da cam gây ra. Khoảng 150.000 trẻ em, qua bốn thế hệ kể từ năm 1975 đến nay, đã sinh ra với dị tật hoặc khuyết tật nghiêm trọng. 1 triệu ha diện tích rừng nhiệt đới bị tàn phá, hàng loạt loài động vật hoang dã biến mất, và 400.000 ha đất nông nghiệp bị ô nhiễm. Những con số này là minh chứng rõ ràng cho sự tàn phá mà chất độc da cam đã gây ra cho con người và môi trường Việt Nam.

Hôm nay, sau phán quyết của Tòa Phúc thẩm Paris, bà Trần Tố Nga đã tuyên bố rằng bà “không ngạc nhiên” trước phán quyết này và sẽ “không buông tay” mà tiếp tục theo đuổi vụ kiện đến cùng.

Văn phòng luật sư Bourdon, đại diện của bà Trần Tố Nga, qua lời ông William Bourdon và Bertrand Repolt, cũng bày tỏ quyết tâm tiếp tục đồng hành cùng bà Nga. Họ khẳng định rằng “cuộc chiến do khách hàng của chúng tôi thực hiện không kết thúc với quyết định này.” Họ dự định sẽ kháng cáo lên Tòa án Giám đốc thẩm, với hy vọng rằng cơ quan này sẽ xem xét lại một cách công bằng hơn. Các luật sư cũng chỉ trích rằng các thẩm phán đã có thái độ bảo thủ, trái với tính hiện đại của luật pháp và các quy định của luật pháp quốc tế cũng như châu Âu.

Những quyết định như vậy, dù khó khăn, nhưng là minh chứng cho nỗ lực không ngừng của bà Trần Tố Nga và đội ngũ pháp lý của bà trong việc đấu tranh cho công lý và quyền lợi của các nạn nhân chất độc da cam. Đây cũng là lời nhắc nhở về trách nhiệm của Mỹ đối với những gì họ đã gây ra tại Việt Nam.

Phán quyết của Tòa Phúc thẩm Paris cũng làm dấy lên nhiều câu hỏi về tính công bằng và khả năng tiếp cận công lý của những người yếu thế trong hệ thống pháp lý quốc tế. Trong bối cảnh đó, việc tiếp tục theo đuổi vụ kiện của bà Trần Tố Nga không chỉ là một hành động cá nhân mà còn là biểu tượng cho cuộc đấu tranh chung của các nạn nhân chất độc da cam trên toàn thế giới.

Cuộc chiến của bà Trần Tố Nga không chỉ là vì bản thân bà hay những nạn nhân khác của chất độc da cam, mà còn là một cuộc chiến vì công lý và nhân quyền trên toàn thế giới. Trong suốt 15 năm qua, bà đã đấu tranh không ngừng nghỉ và mặc dù phải đối mặt với nhiều thất bại, bà vẫn kiên quyết tiếp tục. Bà hiểu rằng cuộc chiến này không chỉ để tìm lại công lý cho mình mà còn để bảo vệ tương lai của những thế hệ sau, ngăn chặn những thảm họa tương tự xảy ra trong tương lai. Hành động của bà là một lời nhắc nhở cho toàn thế giới rằng công lý không bao giờ là một món hàng có thể mua bán, rằng sự thật không thể bị che giấu bởi bất kỳ thế lực nào, chúng ta không thể để những kẻ gây ra tội ác vô cảm trốn tránh trách nhiệm của mình, và để đảm bảo rằng những tội ác chống lại nhân loại sẽ không bao giờ được lặp lại.

***
Bản tiếng Pháp:

Justice pour Madame Trần Tố Nga : Un Combat pour la Cause Juste

Hanoï, le 22 août 2024 – Le procès de Madame Trần Tố Nga contre les entreprises chimiques américaines est un parcours marqué par les larmes et une détermination inébranlable, une lutte non seulement pour elle-même, mais aussi pour des millions de victimes de l’agent orange au Vietnam. Après plus d’une décennie de persévérance pour obtenir justice, Madame Nga a démontré que la conscience et la cause juste peuvent surmonter tous les obstacles, même face aux décisions cruelles et insensibles des grandes corporations ou des gouvernements nationaux.

Née en 1942 à Sóc Trăng, Madame Trần Tố Nga est une victime de l’agent orange/dioxine. Pendant la guerre, elle était journaliste pour l’Agence de presse libératrice et a été contaminée par la dioxine durant son travail. Les conséquences qu’elle a subies ne se sont pas limitées à sa propre personne mais ont également touché ses descendants. Son premier enfant est décédé à l’âge de 17 mois en raison d’une malformation cardiaque congénitale, et ses autres enfants souffrent de graves problèmes de santé.

Depuis 2009, Madame Trần Tố Nga a témoigné devant le Tribunal international de conscience pour les victimes de l’agent orange au Vietnam, à Paris. Avec le soutien de nombreux avocats et activistes sociaux français, elle a décidé de poursuivre en justice les entreprises chimiques américaines, responsables d’avoir fourni les herbicides qui ont provoqué cette catastrophe humanitaire au Vietnam. Bien qu’elle ait rencontré d’innombrables difficultés et obstacles juridiques, elle a persévéré, car elle comprend que ce combat n’est pas seulement le sien, mais celui de tous les Vietnamiens qui souffrent des conséquences de l’agent orange.

Cependant, le 22 août 2024, la Cour d’appel de Paris a rendu une décision rejetant la plainte de Madame Trần Tố Nga, une décision qui a suscité déception et indignation, non seulement chez elle, mais aussi au sein de toute la communauté internationale éprise de paix et de justice. Ses avocats ont vivement contesté ce verdict, affirmant que les entreprises chimiques américaines avaient volontairement participé à la production et à la fourniture de la dioxine à l’armée américaine, entraînant des conséquences catastrophiques pour l’homme et l’environnement au Vietnam.

Dans cette bataille juridique, Madame Trần Tố Nga et son équipe d’avocats ont fait face à une opposition farouche des entreprises chimiques et du gouvernement américain. Ces derniers invoquent le principe de “l’immunité”, permettant à un État d’échapper aux poursuites judiciaires dans un autre pays, pour échapper à leur responsabilité face aux conséquences de leurs produits. Cependant, cela n’est qu’une façon de se soustraire à leurs responsabilités, révélant l’insensibilité du gouvernement et des entreprises chimiques américaines face à la douleur de millions de Vietnamiens.

La justice ne peut être déformée par le pouvoir et l’argent. Les actions des entreprises chimiques américaines et la protection offerte par le gouvernement américain ne sont qu’une manière de fuir leurs responsabilités, mais cela ne peut cacher la vérité : ils ont causé une catastrophe environnementale et humanitaire sans précédent dans l’histoire. Plus de 80 millions de litres d’herbicides, dont une grande partie était de l’agent orange/dioxine, ont été déversés sur un quart des terres naturelles du Centre et du Sud du Vietnam, causant des conséquences graves qui perdurent encore aujourd’hui, près d’un demi-siècle plus tard.

Plus de 3 millions de Vietnamiens continuent de souffrir des conséquences de l’agent orange. Environ 150 000 enfants, sur quatre générations depuis 1975, sont nés avec des malformations ou des handicaps graves. Un million d’hectares de forêts tropicales ont été dévastés, de nombreuses espèces animales ont disparu, et 400 000 hectares de terres agricoles ont été contaminés. Ces chiffres témoignent de la destruction causée par l’agent orange sur l’homme et l’environnement au Vietnam.

Aujourd’hui, après le verdict de la Cour d’appel de Paris, Madame Trần Tố Nga a déclaré qu’elle n’était “pas surprise” par cette décision et qu’elle ne “lâcherait pas” mais continuerait à poursuivre ce procès jusqu’au bout.

Le cabinet d’avocats Bourdon, représentant Madame Trần Tố Nga, par la voix de M. William Bourdon et Bertrand Repolt, a également exprimé sa détermination à continuer d’accompagner Madame Nga. Ils ont affirmé que “le combat mené par notre cliente ne se termine pas avec cette décision.” Ils prévoient de faire appel devant la Cour de cassation, avec l’espoir que cette instance réexamine l’affaire de manière plus équitable. Les avocats ont également critiqué les juges pour avoir adopté une attitude conservatrice, contraire à la modernité du droit et aux normes du droit international et européen.

De telles décisions, bien que difficiles, sont la preuve des efforts incessants de Madame Trần Tố Nga et de son équipe juridique pour défendre la justice et les droits des victimes de l’agent orange. C’est aussi un rappel des responsabilités des États-Unis envers ce qu’ils ont causé au Vietnam.

Le verdict de la Cour d’appel de Paris soulève également de nombreuses questions sur l’équité et l’accès à la justice pour les personnes vulnérables dans le système juridique international. Dans ce contexte, la poursuite du procès par Madame Trần Tố Nga n’est pas seulement un acte personnel, mais un symbole de la lutte commune des victimes de l’agent orange dans le monde entier.

Le combat de Madame Trần Tố Nga n’est pas seulement pour elle-même ou pour les autres victimes de l’agent orange, mais aussi un combat pour la justice et les droits humains à travers le monde. Pendant plus de 15 ans, elle a lutté sans relâche et, malgré de nombreux revers, elle a continué avec détermination. Elle comprend que ce combat n’est pas seulement pour obtenir justice pour elle-même, mais aussi pour protéger l’avenir des générations à venir, en empêchant que de telles catastrophes ne se reproduisent. Son action est un rappel à l’échelle mondiale que la justice ne peut jamais être un objet de commerce, que la vérité ne peut être cachée par aucune force, que nous ne pouvons pas permettre aux auteurs de crimes insensibles d’échapper à leurs responsabilités, et qu’il faut garantir que de tels crimes contre l’humanité ne se répètent jamais.