Tài sản công dưới áp lực tái cấu trúc bộ máy: Cơ hội và thách thức trong quản lý hiệu quả

Lâm Trực@

Hạ Long, ngày 19/3/2025 – Việc sắp xếp và tinh gọn bộ máy hành chính tại Việt Nam đang đặt ra những bài toán lớn về quản lý và sử dụng tài sản công, từ trụ sở làm việc, cơ sở nhà đất cho đến các trang thiết bị phục vụ hoạt động của các cơ quan, đơn vị. Trong bối cảnh hệ thống tổ chức thay đổi mạnh mẽ, với dự kiến giảm khoảng 50% đơn vị hành chính cấp tỉnh và 60-70% cấp cơ sở, nhu cầu xử lý tài sản công một cách hiệu quả, tránh lãng phí và thất thoát đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Theo các thông tin gần đây, quá trình tái cấu trúc bộ máy không chỉ làm thay đổi danh mục cơ quan, đơn vị mà còn kéo theo sự dịch chuyển trong cách quản lý và khai thác tài sản công. Những tài sản có thể di chuyển, như trang thiết bị, sẽ được điều chuyển đến các địa điểm mới để tiếp tục sử dụng. Tuy nhiên, với những tài sản cố định như trụ sở làm việc, vấn đề trở nên phức tạp hơn. Khi các đơn vị hợp nhất hoặc giải thể, một số khu vực đối mặt với tình trạng thiếu hụt cơ sở vật chất, trong khi những nơi khác lại dư thừa, dẫn đến nguy cơ bỏ hoang hoặc sử dụng không đúng mục đích.

Nếu những tài sản này không được quản lý và khai thác đúng cách, hệ lụy có thể rất nghiêm trọng. Trước hết, sự lãng phí nguồn lực công sẽ gia tăng, từ việc bảo trì các cơ sở không còn sử dụng đến chi phí cơ hội bị bỏ lỡ khi các tài sản giá trị không được đưa vào khai thác. Hơn nữa, tình trạng này có thể mở đường cho tư lợi cá nhân, khi một số cá nhân hoặc tổ chức lợi dụng kẽ hở để chiếm dụng hoặc chuyển nhượng trái phép tài sản công. Điều này không chỉ gây tổn thất ngân sách mà còn đi ngược lại tinh thần tiết kiệm, hiệu quả mà Bộ Chính trị đã nhiều lần nhấn mạnh trong các nghị quyết gần đây, như Kết luận 127-KL/TW về sắp xếp tổ chức bộ máy.

Để giải quyết vấn đề, một loạt các quy định pháp lý đã được ban hành trong thời gian qua. Nghị định 114/2024/NĐ-CP và Nghị định 50/2025/NĐ-CP là những bước đi quan trọng, cung cấp hướng dẫn chi tiết về xử lý tài sản công trong các trường hợp hợp nhất, sáp nhập, giải thể hoặc chấm dứt hoạt động của các cơ quan. Các văn bản này yêu cầu các đơn vị phải lập kế hoạch cụ thể về cách bố trí, sử dụng hoặc chuyển giao tài sản, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả. Đặc biệt, với những cơ sở nhà đất không còn nhu cầu sử dụng, pháp luật cho phép thu hồi, điều chuyển hoặc giao cho địa phương quản lý, thậm chí chuyển nhượng cho các tổ chức kinh doanh bất động sản để khai thác hợp lý.

Thống kê đến cuối năm 2024 cho thấy, cả nước có tới 11.034 cơ sở nhà đất rơi vào tình trạng không sử dụng, sử dụng kém hiệu quả hoặc sai mục đích. Trong số này, chỉ 3.780 cơ sở đã có quyết định xử lý, còn lại 7.249 cơ sở vẫn đang chờ hướng giải quyết. Tình trạng này phản ánh sự chậm trễ trong khâu thực thi, cũng như những bất cập trong cơ chế chính sách và công tác quy hoạch. Để khắc phục, các giải pháp quyết liệt đã được đề xuất, bao gồm yêu cầu các bộ, ngành và địa phương xây dựng kế hoạch xử lý tài sản dôi dư, xác định rõ trách nhiệm và tiến độ thực hiện. Đồng thời, việc thanh tra, kiểm tra cũng được đẩy mạnh nhằm phát hiện và xử lý các vi phạm, đặc biệt là những trường hợp cố tình trì hoãn hoặc sử dụng tài sản công không đúng quy định.

Một điểm đáng chú ý là trong các phương án sắp xếp bộ máy, việc xử lý tài sản công giờ đây được yêu cầu phải đi đôi với kế hoạch tái tổ chức. Chẳng hạn, khi một huyện giải thể, tài sản của huyện đó cần được xác định rõ sẽ chuyển giao cho xã nào, ai chịu trách nhiệm quản lý, tránh tình trạng “vô chủ” dẫn đến thất thoát. Song song đó, các văn bản pháp luật về tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công cũng đang được điều chỉnh để phù hợp với mô hình tổ chức mới, đảm bảo tính đồng bộ và khả thi.

Nhìn xa hơn, nếu không có một chiến lược quản lý chặt chẽ, nguồn lực tài sản công – vốn là tài sản của toàn dân – có thể bị sử dụng sai lệch, gây tổn hại không chỉ về kinh tế mà còn về niềm tin của người dân vào bộ máy quản lý. Đây là thách thức lớn, nhưng cũng là cơ hội để Việt Nam chứng minh cam kết trong việc sử dụng hiệu quả nguồn lực công, đúng với định hướng tiết kiệm và phát triển bền vững mà Bộ Chính trị đã đề ra.