Cuộc Cách mạng hành chính: Bước đi táo bạo

Lâm Trực@

Hà Nội, 15/3/2025 – Việt Nam đang bước vào một cuộc cách mạng hành chính đầy tham vọng, với việc sáp nhập các tỉnh và xóa bỏ cấp huyện nhằm tinh gọn bộ máy, hướng tới một hệ thống quản lý hiệu quả hơn. Các chuyên gia nhận định, đây là bước đi táo bạo có thể đưa đất nước tiến vào kỷ nguyên phát triển mới, vượt qua những hạn chế cố hữu của bộ máy hành chính cũ.

Cuộc cải tổ này, được định hình trong Kết luận 127 của Bộ Chính trị và Ban Bí thư, khác biệt rõ nét so với các đợt sáp nhập trước. Thay vì chỉ dựa vào tiêu chí dân số và diện tích, cải cách lần này gắn chặt với quy hoạch tổng thể quốc gia, vùng, địa phương và chiến lược phát triển kinh tế – xã hội. TS Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, chia sẻ với Pháp Luật TP.HCM: “Đây là tư duy đột phá, bởi chúng ta không thể giải quyết vấn đề ngày mai bằng cách nghĩ của hôm qua.”

Theo kế hoạch trình lên vào giữa tháng 4, số đơn vị hành chính cấp tỉnh sẽ giảm khoảng 50% – từ 63 xuống còn khoảng 31 – trong khi cấp cơ sở giảm 60-70%, từ hơn 10.000 xuống còn khoảng 2.000 đơn vị. Cấp huyện sẽ bị xóa bỏ, tạo ra hệ thống hai cấp: tỉnh và xã. PGS.TS Tô Văn Hòa, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội, nói với VOV.VN rằng đây là “cuộc cách mạng” nhằm cắt giảm cồng kềnh, tăng tính tự chủ và nâng cao hiệu quả phục vụ nhân dân.

Cải cách hướng tới một bộ máy “gọn mà tinh”, như TS Tuấn nhấn mạnh, trong đó hiệu quả phụ thuộc vào chất lượng hơn là quy mô. Các tỉnh sẽ quản lý vùng lãnh thổ rộng hơn, còn cấp cơ sở – như xã, thị xã, thành phố – được trao thêm quyền hạn về đất đai, đầu tư và phúc lợi xã hội. PGS Hòa nhận định: “Chính quyền địa phương sẽ tự quyết định, tự thực hiện và chịu trách nhiệm,” đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ sang phân quyền. Việc đặt tên đơn vị hành chính mới và chọn trung tâm hành chính đòi hỏi cân nhắc lịch sử, văn hóa và hạ tầng để đảm bảo đoàn kết giữa các vùng sáp nhập, theo TS Tuấn. Đồng thời, tài sản công như trụ sở, thiết bị cần được kiểm soát chặt chẽ để tránh lãng phí trong quá trình thay đổi quy mô lớn này.

Trọng tâm của cuộc cách mạng nằm ở đội ngũ cán bộ. Việc xóa cấp huyện yêu cầu đánh giá lại toàn bộ công chức. TS Tuấn khẳng định: “Phải chọn đúng người, đúng việc,” đồng thời đề xuất chính sách hợp lý cho những người bị ảnh hưởng. Chính phủ đặt mục tiêu nâng chuẩn trình độ cán bộ xã ngang tầm cấp tỉnh, với lãnh đạo xã có thể trở thành tỉnh ủy viên – một thay đổi mà PGS Hòa cho là “hợp lý” để đáp ứng nhiệm vụ mới. Tuy nhiên, năng lực cán bộ xã hiện nay vẫn là mối lo. Nhiều người thiếu kỹ năng chuyên sâu, khó thích nghi với yêu cầu cao hơn. Để khắc phục, Quốc hội đang sửa Luật Cán bộ, Công chức, chuyển sang chế độ hợp đồng theo vị trí việc làm, nhằm xây dựng nền công vụ chuyên nghiệp, linh hoạt.

Nếu thành công, cải cách sẽ mang lại lợi ích lớn. Ngân sách tiết kiệm từ tinh gọn – ước tính hàng tỷ đồng – có thể đầu tư vào y tế, giáo dục và hạ tầng. Ứng dụng công nghệ số và AI sẽ giúp chính quyền phản hồi nhanh hơn. “Một bộ máy gọn nhẹ, hiện đại sẽ phục vụ người dân tốt hơn,” TS Tuấn dự đoán. Song, thách thức không nhỏ. Triển khai gấp rút có thể gây rối loạn cục bộ, trong khi sự phản kháng từ cán bộ bị ảnh hưởng là rủi ro tiềm tàng. TS Tuấn cảnh báo: “Tư tưởng phải thông suốt, nếu không, mọi việc đều nặng nề.” Sự đồng thuận từ mọi cấp là yếu tố then chốt.

Với thời hạn trước Đại hội Đảng lần thứ 14, Việt Nam đang chạy đua để hoàn thiện cuộc cách mạng này. Các chuyên gia xem đây là bước ngoặt thử thách ý chí đổi mới. “Đây là nền tảng cho sự thịnh vượng tương lai,” PGS Hòa nhấn mạnh. Khi đất nước tiến hành cải tổ táo bạo này, cả thế giới đang chờ xem liệu Việt Nam có biến tầm nhìn thành hiện thực hay không.