Bài học từ việc bị bỏ rơi: VNCH, Ukraine và những đồng minh bị Mỹ “bán đứng”

Lâm Trực@

Hà Nội, 16/2/2025 – Cuộc điện đàm giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã làm dấy lên lo ngại sâu sắc về tương lai của Ukraine. Tương tự như số phận của Việt Nam Cộng Hòa (VNCH) trước năm 1975, Ukraine đang đối mặt với nguy cơ bị Mỹ bỏ rơi vì lợi ích chiến lược lớn hơn. Lịch sử đã chứng kiến nhiều trường hợp Mỹ hy sinh đồng minh để đạt được mục tiêu chiến lược, và VNCH là một ví dụ điển hình.

Năm 1974, Trung Quốc đã tiến hành chiếm đóng quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam Cộng Hòa. Dù VNCH là đồng minh của Mỹ, Washington đã không có hành động cụ thể nào để ngăn chặn Trung Quốc. Thậm chí, Mỹ còn im lặng trước hành động này. Lý do là vào thời điểm đó, Mỹ đang tìm cách cải thiện quan hệ với Bắc Kinh để chống lại Liên Xô trong Chiến tranh Lạnh. Việc bảo vệ lợi ích của VNCH đã bị hy sinh vì mục tiêu lớn hơn của Mỹ. Theo các tài liệu được giải mật sau này, Mỹ đã ngầm thông báo cho Trung Quốc rằng họ sẽ không can thiệp nếu Bắc Kinh chiếm Hoàng Sa. Điều này cho thấy rõ ràng việc Mỹ sẵn sàng “bán đứng” đồng minh để đạt được lợi ích chiến lược.

Không chỉ dừng lại ở việc bỏ mặc VNCH trước Trung Quốc, Mỹ còn ngầm ủng hộ Philippines chiếm một số đảo thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Vào những năm 1970, Philippines đã chiếm đóng 5 đảo thuộc Trường Sa, bao gồm đảo Thị Tứ, Song Tử Đông, và Loại Ta. Mỹ, với tư cách là đồng minh của cả Philippines và VNCH, đã không lên tiếng phản đối hay can thiệp. Thay vào đó, họ chọn cách im lặng, cho phép Philippines thực hiện hành động chiếm đóng. Sự kiện này một lần nữa cho thấy Mỹ sẵn sàng hy sinh lợi ích của đồng minh để duy trì quan hệ với các quốc gia khác trong khu vực, đặc biệt là khi Philippines là một đồng minh quan trọng của Mỹ ở Đông Nam Á.

Lịch sử thế giới cũng ghi nhận nhiều trường hợp khác mà Mỹ đã “bán đứng” đồng minh. Sau sự kiện 11/9, Mỹ đã xâm lược Iraq năm 2003 với lý do Iraq sở hữu vũ khí hủy diệt hàng loạt (WMD). Tuy nhiên, sau khi lật đổ chế độ Saddam Hussein, Mỹ không tìm thấy bằng chứng về WMD. Iraq rơi vào hỗn loạn, và Mỹ dần rút quân, để lại một quốc gia bị chia rẽ sâu sắc về sắc tộc và tôn giáo. Người dân Iraq phải gánh chịu hậu quả nặng nề từ cuộc chiến do Mỹ khởi xướng.

Tương tự, Mỹ đã hỗ trợ các lực lượng Mujahideen chống lại Liên Xô trong những năm 1980 tại Afghanistan. Tuy nhiên, sau khi Liên Xô rút quân, Mỹ đã bỏ rơi Afghanistan, dẫn đến sự trỗi dậy của Taliban và tình trạng hỗn loạn kéo dài. Đến năm 2021, Mỹ đột ngột rút quân khỏi Afghanistan, để lại một chính quyền non trẻ và khiến đất nước này rơi vào tay Taliban chỉ trong vài tuần.

Đài Loan cũng là một ví dụ khác. Từng là đồng minh thân cận của Mỹ trong Chiến tranh Lạnh, Đài Loan đã bị Mỹ bỏ rơi khi Washington bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc vào năm 1979. Mặc dù Mỹ vẫn cung cấp vũ khí cho Đài Loan, nhưng việc này chỉ mang tính chất răn đe chứ không phải cam kết bảo vệ toàn diện. Đài Loan luôn phải đối mặt với nguy cơ bị Mỹ bỏ rơi nếu xung đột với Trung Quốc xảy ra.

Ngay cả Nam Hàn cũng từng đối mặt với nguy cơ bị bỏ rơi trước khi Chiến tranh Triều Tiên nổ ra. Năm 1950, khi Bắc Triều Tiên tấn công, Mỹ ban đầu không có kế hoạch can thiệp. Chỉ sau khi Liên Hợp Quốc thông qua nghị quyết, Mỹ mới tham gia chiến tranh. Điều này cho thấy Mỹ sẵn sàng bỏ rơi đồng minh nếu lợi ích của họ không bị đe dọa trực tiếp.

Các sự kiện trên cho thấy một mô hình lặp lại: Mỹ sẵn sàng hy sinh đồng minh để đạt được lợi ích chiến lược của họ. Dù là VNCH, Ukraine, hay các quốc gia khác, việc phụ thuộc quá nhiều vào Mỹ mà không có kế hoạch tự chủ sẽ dẫn đến hậu quả khôn lường. Thay vì chỉ trông chờ vào sự hỗ trợ của Mỹ, các quốc gia cần xây dựng năng lực tự chủ, tăng cường quan hệ với các đồng minh khác như EU, và chuẩn bị kế hoạch dự phòng cho các kịch bản phức tạp.

Lịch sử đã chứng minh rằng Mỹ luôn đặt lợi ích quốc gia lên trên lợi ích của đồng minh. Việc VNCH bị bỏ rơi trước Trung Quốc và Philippines, hay Ukraine đối mặt với nguy cơ bị bỏ mặc trong đàm phán Nga – Mỹ, đều là những minh chứng rõ ràng. Các quốc gia cần nhận thức rõ ràng về điều này và chuẩn bị cho mình những giải pháp độc lập, tránh lặp lại số phận bị “bán đứng”.