Minh triết du côn -

Đông La

Ảnh Đông La mới nhất, mới “tự sướng” khi ở sân bay tiễn anh vợ đi Mỹ chơi

Tôi không biết Nguyễn Khắc Mai là ai, chỉ loáng thoáng thấy cái tên này gắn với cái trung tâm “minh triết” gì đó. Tôi vốn dị ứng với những từ ngữ quá kêu, bởi nếu VN ta có những nhà minh triết, những “người hiền”, những bậc cao minh thì chúng ta đâu còn là một nước kém phát triển. Đến cụ Cao Xuân Huy, thầy của các GS ngành KHXH đầu tiên, từng được Nguyễn Huệ Chi ca ngợi là “người hiền”; Lê Đạt, nhà thơ lừng danh, cũng được Nguyên Ngọc ca ngợi là “người hiền”; nhưng tôi đọc còn thấy họ viết sai tùm lum thì Nguyễn Khắc Mai, so với hai tên tuổi kia thì đúng là “vô danh”, liệu có thể là một nhà minh triết được chăng? Nên tôi không tìm hiểu bởi nếu đã đọc Nguyễn Khắc Mai viết là chắc chắn “có chuyện”. Thôi cứ để cho những người thích làm dáng tri thức, khoe chữ, họ huyên thuyên cũng chả chết ai.

Nhưng thời gian qua tôi có viết hai bài về chuyến đi lịch sử của TBT Nguyễn Phú Trọng thăm Mỹ theo lời mời của Chính phủ Mỹ. Khi viết thì phải tìm hiểu những bài liên quan nên thấy “chình ình” cái bài “Lại có điều hầu chuyện với anh Trọng” của tác giả NGUYỄN KHẮC MAI, xưng là Nhà nghiên cứu Minh triết Việt, đang lan trên các trang có khuynh hướng chống phá nhà nước VN. Tìm hiểu chút nữa thì thấy Nguyễn Khắc Mai không chỉ có một bài đó mà còn có nhiều bài về minh triết khác nữa, không chỉ bàn về minh triết mà còn dùng minh triết bàn về chính trị. Bàn về chính trị đã khó, về minh triết chính trị nữa lại càng khó hơn, điều này đã khiến tôi tò mò tìm hiểu. Nhưng kết quả khiến tôi “ngã bổ chửng” bởi thấy minh triết của Nguyễn Khắc Mai là thứ minh triết du côn!

Vậy Nguyễn Khắc Mai là ai? Và minh triết là gì?

Lại Google thôi, thấy Nguyễn Khắc Mai là đương kim Giám đốc Trung tâm Minh Triết Việt Nam, một trung tâm ra đời năm 2008, thuộc Liên hiệp các hội KHKT, y như cái Quỹ văn hóa Phan Châu Trinh mà Nguyên Ngọc làm Chủ tịch HĐKH vậy, nhưng không biết có tréo ngoe là một quỹ trực thuộc TW nhưng lại được thành lập theo quyết định của UBND TP Hà Nội hay không? Còn hai chữ minh triết tưởng dễ hiểu nhưng không ngờ giới “tinh hoa” nước mình cũng lại hiểu lung tung đến vậy.

Theo một bài của TRẦN NGHĨA, PGS, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hán Nôm:

– “Minh triết là biết sống khôn ngoan và hẳn hoi” (Hoàng Ngọc Hiến).

– “Minh triết là một trạng thái hợp lý của đời sống, diễn tả theo một cách khác thì nó nằm ở giữa chân lý và phi lý” (Trần Sáng).

–Minh triết là tính chất của tinh thần, tâm hồn và trí tuệ của dân tộc được trầm tích (Hà Văn Thùy).

Theo tôi các định nghĩa trên đều có vẻ đúng mà không đúng. Cũng như có nhiều người có vẻ tài mà không tài. Còn khái niệm minh triết thực ra là chỉ cấp độ cao nhất của nhận thức, của hiểu biết của chính con người. Theo nghĩa chung nhất của từ thì chữ “minh” ở đây là sáng suốt, chữ “triết” là hiểu biết, vậy “minh triết” là hiểu biết một cách sáng suốt. “Sáng suốt” ở đây có nghĩa cao hơn, toàn diện hơn cả tính “đúng đắn”, nghĩa là sự hiểu biết phải toàn diện, thấu suốt và tương hợp; nói theo ngôn ngữ triết học là hiểu một cách biện chứng. Vì vậy minh triết không phải là thái độ “biết sống” của Hoàng Ngọc Hiến, không phải là “trạng thái của đời sống” theo Trần Sáng; còn với Hà Văn Thùy, minh triết đúng là “tính chất của tinh thần, tâm hồn và trí tuệ của dân tộc được trầm tích”, nhưng “tinh thần, tâm hồn và trí tuệ của dân tộc” còn “trầm tích” nhiều cái khác nữa.

Còn theo Nguyễn Khắc Mai, nhân vật của bài viết này: “Minh triết chính là năng lực để sống”. Năng lực để sống là trí tuệ, tay nghề, là cần cù chịu khó, là có chí để vượt khó, để thích nghi hoàn cảnh chứ “năng lực” không phải là minh triết. Một người hiểu biết mà lười, mà không có chí thì cũng đói ăn thôi! Chỗ khác ông Nguyễn Khắc Mai cho minh triết là “vượt lên bản thân để mà hướng đến cái tốt đẹp“. Câu này có thể là một lời khuyên có tính minh triết chứ không phải là minh triết.

Như vậy, Nguyễn Khắc Mai, một người chưa hiểu chính xác chữ minh triết, lại làm giám đốc một trung tâm minh triết, rồi bàn về minh triết e rằng sẽ có nhiều huyên thuyên!

***

Quả đúng vậy. Trên BBC, 9 tháng 2 2015, Nguyễn Khắc Mai đã trả lời phỏng vấn BBC về vấn đề tối quan trọng “Đảng nên chọn Tổng bí thư kế tiếp thế nào?” Có vài độc giả từng góp ý với tôi không nên bàn về những ý kiến về các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước. Tôi bảo thời đại internet, thông tin lan truyền trên trời, các ông không che chắn được đâu, nhất là những trang như BBC. Tốt nhất là phải biết chúng có tồn tại, phải đối diện và tranh biện, phản bác. Biết có những dư luận xấu mà làm ngơ chẳng khác gì người ta bị trọng bệnh mà làm ngơ vậy, mà làm ngơ thì bệnh đâu có khỏi! Bài trả lời BBC của Nguyễn Khắc Mai nói trên chính là như vậy. Ông ta nói:

“”Đấy là cái hy vọng của chúng tôi và chúng tôi cũng đang mong muốn là xu hướng ấy nó sẽ xảy ra là làm sao chọn được một Tổng Bí thư mà có thể nói là không lú lẫn như anh Trọng (Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng) hiện nay”.

Tôi thật ngạc nhiên một ông già U90, từng là Vụ trưởng Vụ Nghiên Cứu, Ban Dân vận Trung ương, một ban của Đảng, lại nói về TBT Đảng của mình một cách “du côn” như vậy. Giờ còn làm giám đốc một trung tâm minh triết nữa, thì theo tôi, minh triết của Nguyễn Khắc Mai là một thứ “minh triết du côn”!

***

Với bọn vô văn hóa, chống đối, quấy rối thì không chỉ TBT, các vị lãnh đạo, mà cả các bậc thánh nhân, các lãnh tụ cũng đều bị chúng bêu xấu diễu cợt. Tôi cũng bị bọn “sâu bọ rắn rết” chửi bậy rất nhiều, lúc đầu cũng cay lắm, nhưng nghĩ đời tất phải có kẻ xấu người tốt, nếu mình tự tin là tốt thì bọn chửi mình tất phải xấu. Còn muốn bọn xấu cũng khen mình thì buộc phải làm điều xấu thôi. Cuối cùng tôi không chấp, coi những lời chửi bậy chỉ như “muỗi đốt inox”! Nhưng chuyện ông Nguyễn Khắc Mai nói về ông Nguyễn Phú Trọng không phải là chuyện cá nhân mà là chuyện chính trị, mà với chuyện chính trị thì cái gì cũng “không chấp” đất nước sẽ loạn!

Còn ông Nguyễn Phú Trọng, với tôi, cảm giác chung nhất về ông thấy giống một ông giáo hiền lành, nên tôi đã ngạc nhiên khi biết, theo Tướng Nguyễn Thanh Tuấn, có chuyện đối đáp giữa ông Nguyễn Phú Trọng với Hồ Cẩm Đào tuyệt hay. Khi ông Đào nói “Đường chữ U là sự nghiệp của Quốc dân đảng để lại, nếu xóa bỏ thì nhân dân TQ sẽ không chấp nhận sự lãnh đạo của ĐCSTQ“. TBT Nguyễn Phú Trọng nói: “Các đồng chí nói vậy là chưa đúng, Quốc dân đảng để lại 11 khúc trong đường chữ U, thì các đồng chí đã xóa đi 2 khúc. Mặt khác, Quốc dân đảng để lại Đài Loan, nhưng các đồng chí đã không chấp nhận và muốn xóa bỏ sự độc lập của Đài Loan, nhưng nhân dân vẫn ủng hộ, như vậy, không phải vì lý do này mà nhân dân không ủng hộ ĐCSTQ“. Khi ông Đào đề nghị VN ngưng hoạt động khảo sát tiềm năng kinh tế trên Biển Đông thì TBT Nguyễn Phú Trọng nói thẳng: “Chúng tôi hoạt động trong phạm vi 200 hải lý, thuộc vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của VN, phù hợp với Công ước quốc tế về Luật biển của LHQ năm 1982 có chữ ký của các nước liên quan đến Biển Đông, trong đó có chữ ký của các đồng chí. Quan điểm của VN là như thế đấy! Nếu TQ có quan điểm không đồng ý, thì đem ra Tòa án Công lý Quốc tế phân xử, rồi Tòa án quốc tế phán quyết thế nào thì chúng tôi sẽ chấp nhận như thế đấy“.

Còn chuyện đối đáp với Mỹ, chắc nhiều người cũng có cái cảm giác không hay như tôi khi thấy một vị thủ tướng của nước mình lúng túng trước ông TT Mỹ, khi trò truyện thân tình với nhau cũng phải dùng “phao”. Mỹ nó giầu mạnh thế “khớp” cũng phải thôi. Vì thế tôi đã tò mò canh tivi xem ông Nguyễn Phú Trọng sẽ đối đáp với ông Obama như thế nào? Giờ thời sự là giờ ăn tối của nhà tôi nên bà xã tôi cũng coi. Đàn bà vốn ít quan tâm chuyện chính trị nhưng vì thấy ông Nguyễn Phú Trọng “hay quá” nên vợ tôi đã phải buột miệng khen. Còn tôi thì bị bất ngờ, vị TBT của ta không chỉ bình tĩnh tự tin, làm tròn sứ mệnh, mà ở con người ông còn toát ra một phong thái có một tầm văn hóa. Tôi đã viết bài CHUYẾN THĂM MỸ CỦA TBT NGUYỄN PHÚ TRỌNG THẬT THÚ VỊ! là vì thế.

Còn Nguyễn Khắc Mai trình độ ra sao mà dám chê một vị TBT như ông NPT? Cần phải biết không phải cứ mạnh miệng chê bôi cán bộ cao cấp thì trí tuệ mình cao cấp, phủ nhận những con người vĩ đại mình sẽ vĩ đại, mà thực chất chỉ là những thằng hoang tưởng mà thôi! Cái cần của sự phản bác là chứng cớ, lý lẽ, có lý người ta mới tin.

Tìm hiểu tí trên mạng thì biết Nguyễn Khắc Mai này “Tốt nghiệp khoa Văn – Sử, Đại học Sư phạm Hà Nội”. Không phải với tất cả nhưng tôi thường rất “hãi” trí óc của mấy “bố văn sử” vì nhận thức của họ thường là cảm tính, ai có cái tôi to tướng nữa thì thường là nói bừa! Nguyễn Khắc Mai là một người như vậy.

Một người có bút danh mạng là Hoa đất trên danoanlentieng viết về vụ ông Nguyễn Khắc Mai bênh vực cô sinh viên Nguyễn Phương Uyên:

“… cách tiếp cận thông tin của GIÁO SƯ còn mang tính một chiều, nên đã cổ súy cho những hành vi vi phạm pháp luật, đang được các phần tử xấu tung hô như những anh hùng… Trong bản nhận tội viết tại cơ quan an ninh điều tra, Nguyễn Phương Uyên đã thừa nhận: “Bản thân tôi nhận thấy việc làm của mình đã vi phạm pháp luật nhà nước Việt Nam, chống lại Ðảng cộng sản và Nhà nước CHXHCN Việt Nam, giúp cho tổ chức phản động chống Ðảng, Nhà nước… Những việc làm này nhằm để được cung cấp máy laptop, điện thoại và hỗ trợ tiền…” … Trong thư ngỏ, Giáo sư trích dẫn: “Tôi vừa được tin sinh viên Nguyễn Phương Uyên đã bị đuổi học, lý do đích thực là vì Uyên đã công khai lên án hành động làm hại đến chủ quyền và đời sống của ngư dân Việt Nam ta của phía Trung Quốc”. Vậy là đã có câu trả lời cho cho những bức xúc của Giáo Sư rồi”.

Trên trang http://cunom.blogspot.com/ co bài nguyễn-khắc-mai-bịa-đặt-về-chủ-nghĩa cộng sản:

“Lần đầu tiên tôi được biết đến ông Nguyễn Khắc Mai là qua một bài viết có tên là “Minh Triết Các Mác hay những nghịch lý cộng sản“. Than ôi, đó là một bài viết đầy những dối trá, bịa đặt và xuyên tạc tư tưởng của Marx”; “Khái niệm minh triết của ông Nguyễn Khắc Mai là một thứ chủ nghĩa duy linh đội lốt khoa học, thế nên nó được học bằng thần hứng (trực cảm, tâm linh). Nói nôm na là người ta có thể sẽ gọi hồn ông Marx lên để học tư tưởng Marx cho nhanh”; “ông Nguyễn Khắc Mai bịa đặt hoàn toàn về từ “Kommunismus” [một từ tiếng Đức], nếu tra từ đó bằng tiếng Đức, tiếng Anh, tiếng Pháp hay bất cứ thứ tiếng nào, với bất cứ từ điển nào thì kết quả đều là khái niệm về “chủ nghĩa cộng sản”, nhấn mạnh đến yếu tố kinh tế. Khái niệm “chủ nghĩa cộng đồng” mà ông Nguyễn Khắc Mai cho là đúng thì trong tiếng Đức người ta dùng một từ khác để diễn đạt, đó là từ “Kommunalismus”. Các ngôn ngữ khác cũng có từ tương tự, “chủ nghĩa cộng đồng” là một khái niệm đề cập đến văn hóa và chủng tộc. Chả biết minh triết rồi sẽ đi đến đâu, nhưng “ngu” triết thì đã rất rõ ràng”.

Lữ Phương trên vietstudies có bài MinhTrietTheNaySao? Khi thấy Nguyễn Khắc Mai viết: “Cái gọi là giá trị minh triết đầu tiên của C. Mác là sự thừa nhận không có chủ nghĩa cộng sản. Hai ông nhiều lần khẳng định điều này (xem Ăng ghen trả lời phỏng vấn của K. Heinzen, cũng như bài tựa tác phẩm Cuộc đấu tranh giai cấp ở Pháp)”, đã: “nhận ra những sai lầm không thể nào tưởng tượng nổi của một nhân vật “hiện là giám đốc Trung tâm nghiên cứu Văn hoá Minh Triết”. Bởi theo Lữ Phương: “điều ông Mai gọi là “Ăng ghen trả lời phỏng vấn của K. Heinzen” thực sự là những lời luận chiến phê phán những nhận xét sai lầm của K. Heinzen về chủ nghĩa cộng sản của Marx: “Heinzen hình dung … Chủ nghĩa cộng sản không phải là một học thuyết mà là một phong trào đem vào thực hiện không phải từ những nguyên lý mà từ các sự kiện”; mà theo Ăng ghen: “Trong chừng mực là một lý thuyết, chủ nghĩa cộng sản là biểu hiện lý luận vị trí của giai cấp vô sản trong cuộc đấu tranh giữa tư bản và vô sản, là sự tổng kết những điều kiện cho sự giải phóng giai cấp vô sản”. Lữ Phương kết luận: “Tôi hết sức ngạc nhiên về thái độ quá dễ dãi (hoàn toàn thiếu thận trọng) trong cách đọc văn bản của ông Nguyễn Khắc Mai cũng như cách ông viện ra khái niệm gọi là “giá trị minh triết” để giải thích xuyên tạc tư tưởng của Marx”.

Còn trong bài mới nhất mà tôi chú ý “Lại có điều hầu chuyện với anh Trọng”, (tôi đọc trênhttp://vietstudies.info/kinhte/NKhacMai_LaiHauChuyenVoiTrong.htm), đang lan truyền trên mạng, NGUYỄN KHẮC MAI viết:

“Nhiều lần, tôi đã thưa với các vị lãnh đạo rằng chớ nhục nhã đi xin xỏ các nước tiên tiến giàu có: “xin công nhận cho chúng tôi quy chế kinh tế thị trường”, mà hãy quay về xin với nhân dân “hãy làm kinh tế thị trường cho đúng nghĩa, thực chất, văn minh và lành mạnh”. “Các nước tiến bộ, giàu mạnh, họ không xin xỏ như vậy… Khi đất nước của họ có nền kinh tế thị trường đúng nghĩa rồi thì không cần xin xỏ ai nữa. Cố nhiên, họ không cần cho mọc cáí đuôi “định hướng xã hội chủ nghĩa” làm gì”.

Viết vậy thực chất Nguyễn Khắc Mai chưa hiểu về các vấn đề kinh tế. Trong Thương Mại Quốc tế người ta cần xem xét tính chất thị trường của một nền kinh tế vì liên quan đến chuyện bán phá giá và trợ cấp, ảnh hưởng đến sự cạnh tranh của hàng hóa. Vì VN ta có ưu thế về nhân công rẻ và khí hậu, môi trường thuận lợi cho sản xuất nông sản, nên khi giao thương người ta vẫn cố cho nền kinh tế của ta còn có yếu tố phi thị trường để áp chế các điều khoản, giảm sức cạnh tranh hàng của ta. Cũng như những cái cớ về “nhân quyền”, “dân chủ” người ta muốn ta bị lệ thuộc hơn nên thường đưa ra, ta vẫn luôn đề nghị đối thoại, cởi mở, sòng phẳng cũng y như ta “xin xỏ” thế giới công nhận nền kinh tế thị trường của ta vậy. Còn cái đuôi “định hướng xã hội chủ nghĩa” thì nếu Nguyễn Khắc Mai có đọc Ấn phẩm của Chương trình Thông tin Quốc tế, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, tháng 2/2001 định nghĩa về nền Kinh tế Mỹ thì sẽ thấy nền Kinh tế Hỗn hợp của Mỹ có nhiều nét tương đồng với nền kinh tế có cái đuôi “định hướng xã hội chủ nghĩa” của ta!

Nguyễn Khắc Mai rất sai khi viết: “Riêng cái yếu tố, tôi cho là cơ bản, quan trọng nhất của kinh tế thị trường là quyền sở hữu, thì chúng ta đang rất lạc hậu, lúng túng” vì cái chính của kinh tế thị trường là tuân theo quy luật cung-cầu chứ không phải là chuyện sở hữu. Còn ông đòi sở hữu tư nhân mọi chuyện thì tôi cũng đã viết: “Nếu việc sở hữu tư nhân đất đai được hiến định thì người có tiền hoàn toàn có thể chiếm giữ được những vị trí chiến lược, những nơi hiểm yếu. Mà lực lượng chống phá đất nước nếu cần thì sẽ không thiếu tiền”; “Tương tự, dân ta cũng phải đổ bao mồ hôi và máu để giành lại tài nguyên, khoáng sản. Vì vậy như đất đai, tài nguyên và khoáng sản cũng phải thuộc sở hữu toàn dân, tức thuộc kinh tế nhà nước. Bên cạnh đó, những lĩnh vực, ngành nghề trọng yếu, xương sống của nền kinh tế cũng phải thuộc kinh tế nhà nước. Chỉ như vậy đất nước mới có sức mạnh và giữ được sự ổn định”. Còn riêng ý này của tôi phản biện nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển về việc xác định tính chủ đạo của nền kinh tế: “Nếu cho lĩnh vực nào làm nhiều tiền hơn là chủ đạo thì chỉ là tư duy của cái dạ dầy thôi. Còn với tư duy của đầu óc thì thấy ăn uống để sống quả quan trọng, nhưng khi đất nước mất ổn định thì người ta không thể ngồi yên mà ăn được đâu!” cũng có thể là một ý minh triết!

Nguyễn Khắc Mai “tâm sự” với TBT NPT: “Anh từ Mỹ về, hãy đem những “thực tế văn minh tiến bộ của một Dân tộc hiện đại” làm bài học cho Việt Nam. Hãy từ bỏ cách nghĩ thực chất là của Liên Xô và Trung Cộng, chúng mớm cho ta kèm theo với vũ khí và lương thực, rằng Mỹ là đế quốc sài lang, là kẻ thù nguy hiểm nhất”. Một người học Văn- sử mà viết vậy đúng là mù lịch sử. Chỉ những thằng ngu mới phải cần người khác chỉ cho biết những người xâm lược mình là ai. Nước ta nhược tiểu, hai bàn tay trắng, vậy muốn giành được độc lập buộc phải đi nhờ vả. Nhưng thực tế trong hai cuộc kháng chiến ta hoàn toàn không phải là con rối cho các nước lớn giật dây, mà nếu hiểu lịch sử thì phải biết, chúng ta đã không chỉ một lần vượt qua sự sắp xếp của các nước lớn, để thực hiện được mục tiêu tối thượng là giành lại nền độc lập, thống nhất đất nước của mình.

***

Quay lại bàn thêm chút về minh triết. Hoàng Ngọc Hiến, một học giả được nhiều người cho là thông thái nên cũng hay bàn về minh triết. Nhưng với tôi thì thấy ông có không ít những điều nhận thức còn chưa minh triết. Hồi ông còn sống, tôi đã viết một bài phản biện bài của ông bàn về chuyện Lão Tử và Lê Quý Đôn có quan niệm khác nhau về hai khái niệm vô và hữu của tư tưởng cổ phương Đông. Hoàng Ngọc Hiến cho hai quan điểm đều tuyệt vời cả, còn tôi thì cho ý HNH vậy là phi lý, bởi hai ý ngược nhau thì một cái phải đúng, một cái phải sai! Trong bài LUẬN BÀN VỀ NHỮNG VẤN ĐỀ MINH TRIẾT (Góp phần định nghĩa minh triết) Hoàng Ngọc Hiến đã viết khá kỳ công nhưng tôi thấy có nhiều ý cũng lại khôngđược minh triết. Ông lấy hai ví dụ về minh triết:

–Tôi có đọc một công trình lý luận tác giả viết những trang rất hay về vấn đề tư hữu. Nhưng vấn đề chỉ sáng bừng lên khi tôi đọc dến câu của Balzac được tác giả trích dẫn: “Người mà không có gì là kẻ không ra gì”. Câu của Balzac là minh triết. Mác đã viết những trang cứ liệu uyên bác, lập luận đanh thép để đi đến một kết luận quyết liệt: bãi bỏ tư hữu. Giá như Mác có thêm được minh triết của Balzac chắc chắn ông suy nghĩ khác và học thuyết của ông không phải là chủ nghĩa Mác như chúng ta biết.

-Hôm vừa rồi, đến thăm chùa Quang Ân (Hà Đông cũ) tôi thấy môt bức trướng ghi lai 14 lời khuyên của Phật, do Thượng tọa Kim Cương Từ sưu tầm. Câu đầu tiên: “Kẻ thù lớn nhất đời người là chính mình”…

Trước hết, Hoàng Ngọc Hiến hiểu Mác như trên là không minh triết, bởi Mác không “bãi bỏ tư hữu” theo cách hiểu thô thiển như vậy. Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản viết: “Đặc trưng của chủ nghĩa cộng sản không phải là xóa bỏ chế độ sở hữu nói chung, mà là xóa bỏ chế độ sở hữu tư sản… là biều hiện cuối cùng và hoàn bị nhất của phương thức sản xuất và chiếm hữu dựa trên cơ sở … những người này bóc lột những người kia”. Đến tận hôm nay, vẫn còn những cuộc biểu tình chống lại “chế độ sở hữu tư sản ấy” như phong trào biểu tình “Chiếm Phố Wall” từng nổ ra ngay trong lòng nước Mỹ, của những người “đại diện cho 99%” dân lao động chống lại 1% giới tư bản tài chính và các chính trị gia, chống lại cái cơ chế xã hội “của 1%, do 1% và vì 1%” của Mỹ và thế giới tư bản nói chung.

Còn hai thí dụ trên thực chất là ngược nhau, Hoàng Ngọc Hiến cho cả hai là minh triết cũng lại không minh triết. Câu trên ca ngợi sự sở hữu, tức cái “của tôi”; còn lời khuyên của Phật: “Kẻ thù lớn nhất đời người là chính mình” nếu ai hiểu đạo Phật thì phải biết “chính mình” là cái tôi. Theo Đạo Phật cái tôi là giả tạm, ba món tham, sân, si là những “độc dược”, tạo nghiệp nặng, lại là những món nó “khoái khẩu”, mà tham liên quan đến chuyện “sở hữu”. Nói hai câu ngược nhau là vì thế.

Nói chung Minh triết là những nhận thức sáng suốt, thông thái. Phương Đông cổ thường chú ý quan hệ giữa người với người nên thường có những ý sâu sắc, sáng suốt trong việc đối nhân xử thế, cái đó đều có tính minh triết. Nói Phương đông nghiêng về minh triết là thế, nhưng không thể nói phương Đông cổ hoàn toàn không có nền triết học được. Triết học là một sự đẩy lên cao hơn, coi nhận thức là một khoa học, phương Tây đã nghiêng về điều đó. Phương Tây không chỉ tìm ra quy luật nhận thức của con người mà còn nghiên cứu mối liên hệ giữa tâm và vật, giữa con người với thiên nhiên. Vì thề phương tây có cả một lịch sử triết học với những chủ nghĩa, trường phái khác nhau.

***

Tóm lại, cái nền để một người có nhận thức minh triết chính là tri thức sâu rộng, sự từng trải. Chỉ có vậy anh mới hiểu đúng, từ hiểu đúng anh mới biết hành động sáng suốt và phù hợp. Đó chính là minh triết. Hiểu đúng còn chưa xong thì lấy đâu ra minh triết? Với một đất nước cũng vậy, chỉ có những lãnh đạo tài đức, với một xã hội có trình độ cao ở mọi mặt, sẽ có một đường lối minh triết và các biện pháp minh triết biến đường lối thành hiện thực.

Tiếc là nước ta còn chưa được như vậy nên mới có “lỗi hệ thống”. Nhưng chẩn bệnh đúng cho hiện trạng xã hội hôm nay và đưa ra được toa thuốc phù hợp cũng rất cần những tư duy minh triết.

21-7-2015

ĐÔNG LA