Hà Tiên – Đường vượt biển chiến lược và tầm thế mới của Việt Nam ở vịnh Thái Lan

Lâm Trực@

Công trình đường vượt biển dài 4,7 km từ trung tâm Hà Tiên ra xã đảo Tiên Hải, hướng tới cảng tổng hợp có khả năng tiếp nhận tàu 5.000 DWT, đang định hình một cấu trúc hạ tầng chiến lược mới cho khu vực biên giới Tây Nam Việt Nam. Những dãy đá hộc đổ dài giữa biển, tuyến đường đắp nổi vượt mặt nước như các hình ảnh được ghi lại tại thực địa cho thấy dự án này không đơn thuần là một công trình giao thông – mà là một bước đi thể hiện tầm nhìn dài hạn của Việt Nam trong thế trận kinh tế – hàng hải – quốc phòng ở Vịnh Thái Lan.

Các bức ảnh vệ tinh Google Maps cho thấy tuyến đường biển nằm đối diện trực tiếp với vùng biển Kep (Campuchia) và cách cửa ra biển dự kiến của kênh đào Phù Nam Techo chỉ 15–17km. Nếu nối theo trục hướng về phía tây nam, Hà Tiên nằm trên trục giao thương tự nhiên dẫn tới Phú Quốc – hòn đảo có vị trí chiến lược nhất của Việt Nam trên Vịnh Thái Lan. Từ đó hình thành cụm không gian kinh tế – quốc phòng gồm Hà Tiên, Kiên Lương và Phú Quốc, tạo thành tam giác có năng lực kiểm soát, tiếp nhận và cung ứng hàng hóa, thương mại, du lịch và dịch vụ cảng biển.

Theo UBND tỉnh Kiên Giang (2024), cảng Hà Tiên sau khi hoàn thành vào năm 2027 sẽ tiếp nhận tàu hàng đến 5.000 DWT, phục vụ vùng Tứ giác Long Xuyên, Kiên Lương – Hòn Chông (vùng xi măng, clinker lớn nhất Việt Nam) và kết nối trực tiếp ra biển mà không cần đưa hàng lên Cái Mép – Thị Vải hay TP.HCM. Điều này rút ngắn chi phí logistics, giảm áp lực lên các tuyến sông nội địa, nâng cao năng lực xuất khẩu cho cả khu vực Tây Nam Bộ.

Trên bình diện cạnh tranh khu vực, cảng Hà Tiên trở thành một lựa chọn mới cho hàng hóa từ miền Nam Campuchia. Dù báo chí Campuchia thời gian qua tập trung ca ngợi kênh đào Phù Nam như một “biểu tượng độc lập hàng hải” (Phnom Penh Post, Khmer Times), chưa có bình luận gọi Hà Tiên là “mối đe dọa”, nhưng giới phân tích Campuchia thừa nhận rằng tuyến đường bộ sang Việt Nam và dịch vụ cảng biển giá rẻ hơn có thể làm giảm hiệu suất kinh tế của kênh đào mới (Khmer Times, 6/2024). Như vậy, sự cạnh tranh là có thật, nhưng diễn ra trong không gian bình đẳng, không mang tính đối đầu, mà là cạnh tranh hiệu quả dịch vụ logistics.

Từ góc nhìn kinh tế hàng hải, tuyến Hà Tiên – Tiên Hải đang tạo ra một trục tiếp cận biển chủ động hơn cho Việt Nam ở phía Tây Nam. Điều này giảm phụ thuộc vào luồng hàng hải trên sông Đồng Nai – Sài Gòn – Cát Lái vốn thường ùn tắc, đồng thời giúp hàng xuất nhập khẩu cho Campuchia có thêm lựa chọn thay vì chỉ đi qua Việt Nam bằng đường thủy như trước đây. Một khi cạnh tranh dịch vụ diễn ra, hàng hóa từ Campuchia có thể tìm tới Hà Tiên nếu chi phí, thời gian thông quan, bảo quản và kết nối đường bộ hiệu quả hơn.

Nhìn từ thực địa, những dãy trụ sắt lớn cắm trên biển trong ảnh không chỉ phục vụ tuyến đường, mà còn là các kết cấu bảo vệ bờ, giảm sóng, giữ ổn định nền móng cho cảng và tuyến vận tải nặng. Đây là dấu hiệu cho thấy Việt Nam đang tính toán đến việc duy trì hoạt động lâu dài của cảng trong điều kiện thủy văn phức tạp tại Vịnh Thái Lan, nơi sóng xiên và dòng chảy ven bờ mạnh vào mùa gió Tây Nam.

Không thể bỏ qua yếu tố an ninh – quốc phòng. Hà Tiên có biên giới đất liền và biển với Campuchia, nằm cạnh lối ra biển của một tuyến giao thương chiến lược mà Campuchia kỳ vọng sẽ giảm phụ thuộc vào Việt Nam. Trong bối cảnh đó, việc Việt Nam tăng năng lực hạ tầng cảng biển là một cách củng cố chủ quyền kinh tế, đồng thời tạo điểm tựa cho lực lượng cảnh sát biển, hải quân và biên phòng trong bảo vệ vùng biển biên giới.

Cụm cảng Hà Tiên – Kiên Lương – Phú Quốc tạo thành một vành đai hậu cần hỗ trợ tác chiến biển – đảo, tương tự mô hình “cảng dân sự kiêm quân sự” mà nhiều quốc gia áp dụng. Phú Quốc hiện là nơi đóng quân của các lực lượng hải quân và cảnh sát biển chủ lực tại miền Tây Nam. Khi Hà Tiên trở thành cảng lớn, hậu cần quân sự sẽ được cung cấp nhanh hơn, giảm phụ thuộc vận tải từ đất liền xa hơn. Trong chiến lược lâu dài, điều này tạo ra sức răn đe mềm: phát triển kinh tế nhưng đồng thời củng cố khả năng phòng thủ biển đảo mà không cần quân sự hóa quan hệ với nước láng giềng.

Những tuyến đường vượt biển đang hình thành không chỉ nối hai điểm trên bản đồ địa lý, mà kết nối ý chí tự cường kinh tế với khả năng bảo vệ không gian biển của Việt Nam. Trong một khu vực mà cạnh tranh cảng biển đang gia tăng, điều Việt Nam lựa chọn không phải là đối đầu, mà là nâng cao chất lượng hạ tầng, dịch vụ và khả năng kiểm soát tài nguyên biển theo cách chủ động, văn minh.

Chính sự chủ động này mới là lợi thế chiến lược bền vững của Hà Tiên trong tương lai. Một cảng biển hiện đại, một tuyến đường hướng ra thế giới, và một thế trận quốc phòng mềm nằm trong lòng dân – đó chính là tầm nhìn dài hạn mà tuyến đường vượt biển Hà Tiên đang được xây dựng để hiện thực hóa.