Sự giả dối và cái giá của lòng tin

Lâm Trực@

Từ tháng 3/2025, trên mạng xã hội bỗng xuất hiện dồn dập hình ảnh một cụ già ở xã Mường Phăng, tỉnh Điện Biên – ông Quàng Văn Nhọt, sinh năm 1943. Người ta gán cho ông hàng loạt chiến công lẫy lừng: từng là lính bắn tỉa, giết gần 100 kẻ địch, trong đó có cả sĩ quan cấp cao; từng tham gia các trận đánh lớn ở Quảng Trị, Khe Sanh; thậm chí còn bắn hạ một vị tướng địch ở cự ly 1,7km. Những câu chữ ấy được viết ra với sự xác quyết lạnh lùng, kèm theo hình ảnh ông trong bộ quân phục, ngực đeo đầy huân huy chương.

Không chỉ một, mà nhiều tài khoản Facebook như Nguyễn Mạnh Tuân (có tích xanh), Nông Thị Thu Thủy, hay N.T.T.T liên tục chia sẻ, đăng tải video, bài viết. Cứ đến những dịp lễ lớn như 30/4, 27/7 hay 2/9, hình ảnh ông lại xuất hiện dày đặc trên mạng, kèm theo lời kêu gọi từ thiện. Đằng sau những dòng chữ “thương cảm” ấy, từng đồng tiền đã chảy về túi những kẻ dựng chuyện.

Nhưng sự thật, sau khi chính quyền xã Mường Phăng và Công an tỉnh Điện Biên vào cuộc, lại hoàn toàn khác. Ngày 4/9, tại buổi làm việc có đại diện cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và Công an xã, chính ông Quàng Văn Nhọt thừa nhận: ông nhập ngũ tháng 4.1977, đến năm 1978 đã bỏ ngũ, không có bất cứ thành tích hay danh hiệu nào. Ông chưa từng được nhận huân, huy chương kháng chiến. Bộ quân phục ông mặc là do các đoàn từ thiện mua tặng để chụp hình, còn tấm huy chương treo trong nhà, ông không nhớ ai đã đưa từ bao giờ.

Em trai ông, ông Quàng Văn Sơ, cũng xác nhận điều đó. Người dân bản Pú Sung, nơi ông cư trú, đều biết rõ ông Nhọt từng đào ngũ. Bí thư chi bộ bản Lò Văn Nga, nguyên Chủ tịch xã Lò Văn Hợp đều nhiều lần lên tiếng cảnh báo các đoàn từ thiện, nhưng họ không nghe. Thậm chí, Sở Nội vụ tỉnh Điện Biên cũng khẳng định, hai bộ hồ sơ người có công trùng tên “Nhọt” đang được lưu trữ đều không liên quan đến ông Quàng Văn Nhọt sinh năm 1943.

Khi sự thật được công bố, vụ việc đã được Công an tỉnh Điện Biên chuyển sang Cơ quan Cảnh sát điều tra để xử lý. Hành vi của những người dựng chuyện không chỉ là sai phạm về thông tin, mà còn có dấu hiệu trục lợi từ thiện.

Ở đây, ta nhìn thấy một thực tế đáng lo: xã hội hiện đại đang trao cho mỗi cá nhân những công cụ mạnh mẽ để tác động vào dư luận. Chỉ với vài bức ảnh, vài video và những dòng trạng thái được viết khéo léo, người ta có thể dựng nên cả một “pho tượng anh hùng”. Sự lan truyền nhanh chóng của mạng xã hội, cộng với lòng tin và tình cảm thương người của cộng đồng, đã biến câu chuyện giả thành sự thật trong mắt nhiều người.

Điều đáng nói, sự việc này không chỉ dừng ở chỗ “lừa lấy vài đồng từ thiện”. Nó đã xúc phạm đến ký ức thiêng liêng của dân tộc. Bởi anh hùng không phải là một danh xưng để mua bán. Anh hùng là kết tinh của máu xương, là sự hi sinh của những con người đã ngã xuống trên chiến trường. Khi một xã hội để cái giả khoác áo cái thật, để một kẻ bỏ ngũ được khoác bộ quân phục và huân chương giả, thì đó là dấu hiệu cho thấy nền tảng đạo đức đang bị xói mòn.

Câu chuyện ông Quàng Văn Nhọt đặt ra một bài học lớn hơn nhiều so với một vụ việc điều tra hình sự. Nó cảnh báo rằng, nếu cộng đồng không biết tỉnh táo, không biết kiểm chứng thông tin, thì chúng ta sẽ dễ dàng bị dắt mũi bởi những trò rẻ tiền. Và khi niềm tin bị phản bội quá nhiều lần, cái giá phải trả sẽ không chỉ là tiền bạc, mà là sự suy thoái của lòng tin xã hội.

Trong quản trị quốc gia, niềm tin là tài sản quý giá nhất. Nó là nền tảng cho sự đồng thuận, là sức mạnh để vượt qua khó khăn. Đánh mất niềm tin, xã hội sẽ mất đi sự gắn kết. Bởi vậy, trừng trị kẻ lừa đảo chỉ là bước đầu; quan trọng hơn là phải xây dựng một môi trường thông tin minh bạch, nơi cái thật được bảo vệ, cái giả bị loại bỏ kịp thời.

Xét đến cùng, vụ việc ở Điện Biên không chỉ phơi bày sự giả dối, mà còn cho chúng ta thấy rõ: trong một xã hội mở, niềm tin chính là chiến trường khốc liệt nhất. Ai giữ được sự thật, người đó giữ được tương lai.