Cơn lũ, ký túc xá và những lời giải thích của Trường ĐH Sư phạm Thái Nguyên

Lâm Trực@

Thái Nguyên những ngày qua ngập chìm trong biển nước, thành phố chao đảo trong mưa lũ. Giữa cảnh đó, ký túc xá Trường Đại học Sư phạm trở thành tâm điểm dư luận khi sinh viên phản ánh bị chặn đoàn cứu trợ, buộc phải mua cơm hộp với giá ba mươi nghìn đồng. Lời than trách của các em vang lên trên mạng xã hội, bức ảnh dây thừng căng ngang sân được lan truyền như bằng chứng cho một sự ngăn cấm vô lý, và câu chuyện lập tức bùng nổ thành một làn sóng phẫn nộ. Người ta nói đến sự vô cảm, nói đến cách hành xử thiếu nhân văn khi sinh viên cô lập trong nước lũ mà lòng tốt của xã hội lại bị từ chối.

Lãnh đạo nhà trường lên tiếng phân trần. Họ cho rằng đoàn thiện nguyện đến tặng cơm không hề liên hệ trước, cán bộ phụ trách lo sợ ngộ độc thực phẩm, không dám nhận khi chưa xin ý kiến. Dây thừng kia không phải để chặn cứu trợ, mà là để sinh viên bám vào trong dòng nước xiết. Còn việc yêu cầu sinh viên trở lại dọn dẹp tầng một sau lũ, theo lý giải, là cần thiết vì nếu để bùn đất đóng cứng sẽ chẳng còn phòng ở nào có thể dùng lại. Nhà trường cũng khẳng định đã tổ chức nấu cơm miễn phí, phối hợp với các đoàn thiện nguyện để phân phát lương thực.

Nghe thì hợp lý, nhưng khoảng cách giữa lời giải thích và trải nghiệm của sinh viên vẫn còn nguyên. Cái đói, cái khát, nỗi hoang mang trong vùng ngập không thể khỏa lấp bằng những câu chữ mang đầy sắc thái hành chính. Khi nước lũ đã dâng tận bậc cầu thang, người ta không thể viện dẫn quy trình hay thủ tục để khước từ lòng tốt. Thứ sinh viên cần khi ấy là bàn tay chìa ra, là sự kịp thời, chứ không phải sự do dự lo ngại trách nhiệm.

Câu chuyện ở Thái Nguyên vì thế không chỉ là chuyện vài trăm suất cơm. Nó phơi bày một căn bệnh cố hữu của nhiều cơ quan quản lý: sự sợ hãi trách nhiệm, sự lúng túng trước những tình huống bất ngờ, và thói quen đặt thủ tục lên trên nhu cầu sống còn của con người. Ở một nơi lẽ ra là môi trường giáo dục nhân văn, sinh viên lại cảm nhận được sự lạnh lùng như của một bộ máy công quyền. Và khi niềm tin của tuổi trẻ lung lay, những lời giải thích càng trở nên mong manh.

Có thể, nhà trường đúng ở chỗ lo an toàn thực phẩm. Có thể, sự từ chối chỉ là một hành động thận trọng. Nhưng chính cách hành xử chậm chạp, thiếu chia sẻ, thiếu đối thoại kịp thời đã biến sự việc nhỏ thành một cơn sóng lớn. Trong hoạn nạn, nhân văn phải đến trước mọi nguyên tắc. Khi ấy, từng suất cơm không chỉ là lương thực, mà còn là niềm an ủi, là thông điệp rằng các em không bị bỏ rơi.

Những ngày tới, khi bùn đất được dọn sạch, những tòa nhà khô ráo trở lại, điều còn đọng lại không phải chỉ là vết bẩn trên tường ký túc, mà là câu hỏi về sự thấu cảm. Một môi trường giáo dục chân chính không chỉ dạy chữ, dạy nghề, mà còn phải dạy cho chính mình cách đặt con người lên trên thủ tục. Lũ lụt sẽ qua đi, nhưng bài học về cách hành xử trong hoạn nạn sẽ còn ở lại rất lâu.