Tái định hình tài sản công: Gần 700 trụ sở dôi dư mở ra cơ hội phát triển địa phương

Lâm Trực@

Hạ Long, ngày 21/3/2025 – Việc Việt Nam tiến hành sắp xếp lại các đơn vị hành chính, với kế hoạch loại bỏ cấp trung gian như cấp huyện, đang mở ra một nguồn lực khổng lồ từ gần 700 trụ sở dôi dư. Đây là những tài sản công có vị trí đắc địa, tiềm năng lớn, hứa hẹn trở thành động lực phát triển kinh tế – xã hội cho các địa phương nếu được quản lý và khai thác đúng cách.

Hiện nay, cả nước có 696 đơn vị hành chính cấp huyện, trong đó Hà Nội đứng đầu với 30 đơn vị, tiếp theo là Thanh Hóa với 26, TP HCM với 22 và Nghệ An với 20. Khi mô hình chính quyền chuyển từ bốn cấp xuống ba cấp, các trụ sở quận, huyện không còn nhu cầu sử dụng sẽ trở thành một khối tài sản đáng kể. Những khu đất này thường nằm ở vị trí trung tâm, thuận tiện giao thông, vốn được xây dựng để phục vụ công việc hành chính và tiếp xúc với người dân. Nếu được tái định hướng một cách hiệu quả, chúng có thể mang lại lợi ích lớn về kinh tế, văn hóa và xã hội.

Tuy nhiên, nếu những tài sản này không được quản lý và sử dụng đúng mục đích, hậu quả sẽ không nhỏ. Trụ sở bỏ hoang không chỉ gây lãng phí nguồn lực công mà còn tạo cơ hội cho các hành vi tư lợi, như chiếm dụng trái phép hoặc chuyển nhượng không minh bạch. Điều này không chỉ làm thất thoát tài sản nhà nước mà còn đi ngược lại tinh thần tiết kiệm, chống lãng phí mà Bộ Chính trị đã nhấn mạnh trong nhiều nghị quyết gần đây. Hơn nữa, việc để các trụ sở xuống cấp hoặc không được bảo trì sẽ làm gia tăng chi phí xử lý về sau, gây áp lực thêm lên ngân sách địa phương.

Để tận dụng tối đa tiềm năng của các trụ sở dôi dư, một số hướng đi đã được đề xuất. Trước hết, các cơ sở vật chất còn tốt, mới được xây dựng hoặc chỉnh trang nên được ưu tiên bàn giao cho các cơ quan đã sắp xếp lại nhưng đang thiếu trụ sở hoặc sử dụng cơ sở xuống cấp. Với những trụ sở quá cũ hoặc không phù hợp với nhu cầu hành chính, việc chuyển đổi mục đích sử dụng là một lựa chọn khả thi. Các ý tưởng bao gồm biến chúng thành không gian công cộng như công viên, khu vui chơi, hoặc các trung tâm văn hóa, nghiên cứu khoa học phục vụ cộng đồng. Một hướng khác là đấu giá quyền sử dụng đất, thu hút nhà đầu tư tư nhân để phát triển các dựÁN kinh tế, thương mại, vừa tạo nguồn thu cho địa phương vừa giảm gánh nặng đầu tư từ ngân sách nhà nước.

Thực tế cho thấy, tình trạng trụ sở công bị bỏ hoang không phải là vấn đề mới. Nhiều địa phương từng gặp khó khăn trong việc xây dựng cơ sở vật chất mới cho các cơ quan, trong khi những tòa nhà khang trang lại rơi vào cảnh không người sử dụng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách về một cơ chế quản lý chặt chẽ và linh hoạt hơn. Các địa phương cần khẩn trương rà soát, kiểm kê toàn bộ tài sản công dôi dư, đánh giá hiện trạng và lập kế hoạch khai thác cụ thể, dựa trên nhu cầu thực tế của từng khu vực.

Để hỗ trợ quá trình này, các quy định pháp luật đang được điều chỉnh. Sau khi phương án sắp xếp bộ máy được phê duyệt, những hướng dẫn chi tiết về xử lý tài sản công sẽ được ban hành, tạo cơ sở cho các địa phương triển khai đồng bộ. Đồng thời, việc giám sát chặt chẽ quá trình chuyển giao và khai thác tài sản cũng được coi là yếu tố then chốt để ngăn chặn tham nhũng, lợi ích nhóm và đảm bảo nguồn lực này phục vụ lợi ích chung.

Một số chuyên gia cho rằng, trong bối cảnh cấp huyện bị xóa bỏ, các xã sẽ mở rộng quy mô và vai trò. Do đó, các trụ sở dôi dư có thể được chuyển giao trực tiếp cho các xã quản lý, sử dụng làm trung tâm hành chính hoặc cơ sở phát triển liên xã. Đây là cách tiếp cận phù hợp với xu hướng liên kết vùng, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng dịch vụ công trong thời đại mới.

Dù vậy, việc xử lý gần 700 trụ sở dôi dư không chỉ là câu chuyện ngắn hạn. Để phát huy giá trị lâu dài, cần có tầm nhìn chiến lược và sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trung ương, địa phương và khu vực tư nhân. Nếu thành công, đây sẽ là bước đột phá trong việc biến tài sản công từ gánh nặng thành động lực phát triển, đồng thời khẳng định cam kết của Việt Nam trong việc sử dụng hiệu quả nguồn lực quốc gia. Ngược lại, nếu thất bại, cái giá phải trả không chỉ là lãng phí mà còn là sự suy giảm niềm tin vào hệ thống quản lý công.